Pensontwikkeling: de start voor een gezonde melkgeit

Het belang van een gezonde pens
De pens speelt een essentiële rol in de fermentatie van vezels en andere voedingsstoffen, wat cruciaal is voor de energievoorziening en groei van het lam. Een goed ontwikkelde pens zorgt ervoor dat lammeren efficiënt voedingsstoffen kunnen opnemen. Dit leidt tot een betere gezondheid en snellere groei. Het is daarom van groot belang om al vroeg in de opfokperiode de juiste stappen te zetten om de pensontwikkeling te bevorderen.

De fasen van pensontwikkeling

• Neonatale fase (0-3 weken): In de eerste weken na de geboorte is de pens nog niet functioneel. Lammeren zijn afhankelijk van melk voor hun voeding en de pens blijft in deze fase klein en onontwikkeld. De melk wordt via de slokdarmsleufreflex direct naar de lebmaag geleid.
• Transitieperiode (3-8 weken): In deze fase begint de overgang van melk naar vast voer. Het is essentieel om ruwvoer en krachtvoer te introduceren. Vezelrijk ruwvoer stimuleert de ontwikkeling van de penswand, terwijl krachtvoer de groei van penspapillen bevordert door de productie van vluchtige vetzuren (VFA’s). Deze processen zijn onmisbaar voor een gezonde en goed functionerende pens.
• Post-weaning fase (vanaf 8 weken): Na het spenen zijn lammeren volledig afhankelijk van vast voer. Een goed ontwikkelde pens, met een gezonde microbiële populatie, is essentieel voor de vertering van vezelrijk voedsel. Zorg ervoor dat je lammeren toegang hebben tot krachtvoer en een goede structuurbron zoals stro of droog hooi om de pensgezondheid te stimuleren.

De invloed van voeding op de pens

• Ruwvoer: Ruwvoer stimuleert het kauwen en de speekselproductie, wat helpt bij het bufferen van penszuur en de mechanische stimulatie van de pens.
• Krachtvoer: Kleine hoeveelheden krachtvoer ondersteunen de verdere ontwikkeling van de pens door fermentatie van zetmeel en de productie van vluchtige vetzuren. 
• Wateropname: Water is van vitaal belang voor de pensgezondheid. Het helpt bij de afvoer van afvalstoffen en handhaaft een juiste vochtbalans in de pens. 
• Microbiële populatie: Een gezonde microbiële populatie in de pens, bestaande uit bacteriën, protozoa en schimmels, is cruciaal voor de fermentatie en vertering van vezels en andere voedingsstoffen. De introductie van vast voedsel ondersteunt de groei van deze micro-organismen, wat bijdraagt aan een efficiënte vertering en opname van voedingsstoffen.

Pensontwikkeling tijdens de transitieperiode
Bij de vertering van krachtvoer in de pens ontstaan vluchtige vetzuren zoals boterzuur. Deze vetzuren bevorderen de opname van andere voedingsstoffen en ondersteunen de groei van lammeren. Naarmate de pens rijpt, kan deze ook complexere stoffen zoals cellulose verteren. Dit rijpingsproces duurt minstens drie weken. Het is daarom belangrijk om aandacht te besteden aan de brokopname van lammeren tijdens de melkperiode. Wanneer een lam wordt gespeend met een brokopname van minder dan 150 gram per dag of op een leeftijd jonger dan zeven weken, bestaat er een risico dat de penspapillen nog niet voldoende zijn ontwikkeld. Dit kan leiden tot pensverzuring wat schadelijk is voor de pensflora en de algemene pensfunctie. Daarnaast is er een verhoogde kans op CCN (vitamine B-tekort). Een gezonde, goed ontwikkelde pens produceert zelf vitamine B. Wanneer een lam te vroeg wordt gespeend is de pens niet in staat voldoende vitamine B te ontwikkelen, wat CCN kan veroorzaken.

Praktische tips

• Introduceer ruwvoer en krachtvoer vanaf 10 dagen: Begin met kleine hoeveelheden en stimuleer de brokopname door het voer meerdere keren per dag te verversen.
• Gebruik kwalitatief ruwvoer en passend krachtvoer: Het opfokteam van Vitalvé heeft een volledig opfokprotocol opgesteld met voeders die passen bij elke fase van de opfok. Maatwerk is daarbij altijd mogelijk.
• Monitor de brokopname: Gebruik de VitalOpfokMonitor om de voeropname voor, tijdens en na het spenen te volgen en tijdig bij te sturen.
• Zorg voor constante toegang tot vers drinkwater: Ondersteun de pensgezondheid door vers en schoon drinkwater altijd beschikbaar te stellen. Ververs het water regelmatig om de interesse bij de lammeren te wekken en voeg eventueel elektrolyten toe om het water aantrekkelijker te maken. 

Inzicht in opfokresultaten
Voorkom problemen zoals pensverzuring door aandacht te besteden aan het monitoren en stimuleren van de krachtvoeropname en wateropname. Ons opfokteam staat klaar om je te ondersteunen met deskundig advies en tools zoals de VitalOpfokMonitor, zodat jouw lammeren gezond en sterk opgroeien. Lees meer onze opfokaanpak.